Sinds de oprichting van de Verenigde Naties is hard gewerkt aan codificering van de internationale mensenrechtenstandaarden. De belangrijkste codificering is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948. Tien internationale mensenrechtenverdragen vormen de basis voor het internationale mensenrechtenbeleid. Enkele daarvan zijn aangevuld met protocollen waarin meer specifieke bepalingen zijn opgenomen. De implementatie van elk van deze verdragen wordt overzien door een verdragscomité.
De centrale figuur op het gebied van mensenrechten in de VN is de Hoge Commissaris voor de Rechten van de Mens. Deze Hoge Commissaris en het OHCHR, haar kantoor waar wereldwijd ongeveer 1000 mensen werken, houden onder meer toezicht op de naleving van de hierboven genoemde internationale verdragen. Daarnaast bevordert zij internationale samenwerking, reageert zij op hoog politiek niveau op acute mensenrechtensituaties waar ook ter wereld en bevordert zij mainstreaming van aandacht voor mensenrechten in het hele VN-systeem. De huidige Hoge Commissaris is de Zuid-Afrikaanse Navanethem Pillay. Nederland was in 2012, na de Verenigde Staten, de op-één-na grootste donor van het OHCHR.
Een andere taak van de Hoge Commissaris voor Mensenrechten is toezicht houden op de VN-Mensenrechtenraad. In de Mensenrechtenraad zijn 47 landen vertegenwoordigd. Elke regio ter wereld heeft een vast aantal zetels. De leden van de Raad worden voor een termijn van drie jaar verkozen door de Algemene Vergadering van de VN. De Raad komt drie maal per jaar (in maart, juni en september) bijeen in reguliere zittingen. Aan het begin van de maartzitting wordt het ‘High Level Segment’ georganiseerd, vergelijkbaar met de ministeriële week van de Algemene Vergadering van de VN. De Mensenrechtenraad neemt resoluties aan, die leidend zijn voor iedere lidstaat van de VN. Ook kan de Raad speciale procedures aanstellen. Dit zijn mensenrechtenexperts (speciale rapporteurs, onafhankelijke deskundigen en leden van werkgroepen) die het mandaat hebben om advies uit te brengen over mensenrechtenthema’s of landenspecifieke mensenrechtensituaties. Een uniek instrument van de Raad is de Universal Periodic Review. Alle VN-lidstaten worden in het kader van deze UPR elke vierenhalf jaar aan een door de rest van het VN-lidmaatschap afgenomen ‘examen’ onderworpen. Dit instrument maakt het mogelijk om specifieke kwesties op gebied van mensenrechten onder de aandacht te brengen van de verschillende lidstaten, om deze beter in staat te stellen hun mensenrechtenverplichtingen na te komen. Nederland was lid van de Raad in de periode 2006 – 2010 en is kandidaat voor de periode 2015 – 2017.
Ook de hierboven genoemde Algemene Vergadering van de VN houdt zich met mensenrechten bezig. De Derde Commissie buigt zich officieel over “sociale, humanitaire en culturele vraagstukken”, maar veruit de meeste kwesties die in de Derde Commissie aan de orde komen in houden verband met de rechten van de mens. De Derde Commissie neemt elk jaar ongeveer zestig resoluties aan.